Studia Filologiczne UJK

Summary

W pracy zbadano sposób aktualizowania sensu życie utrwalonego w związkach frazeologicznych. Dzięki kwerendzie źródeł leksykograficznych wynotowano 28 takich przykładów i uzupełniono je o te, które funkcjonują w uzusie. Wszystkie wykazują obecność ładunku emotywnego (nacechowania stylistycznego), który jako naddatek ekspresywny wyróżnia te jednostki w obrębie istniejącego systemu leksykalnego. Komponent życie jest w nich waloryzowany dodatnio. Rzeczownik odczasownikowy życie jest wieloznaczny, ale tylko wybrane definicje cząstkowe są istotne dla użytkowników języka. Znaczenia leksykalne, stanowiące rodzaj sformalizowanej językowej wiedzy, dzięki której pojęcie życie można rozpatrywać w kategoriach oceny ilościowej i jakościowej, wiązanej z etyczną oceną, są niewystarczające dla opisu jednostek frazeologicznych. Frazeologia jako płaszczyzna współistnienia opisu na poziomie języka i kulturowo uwarunkowanego dyskursu rzeczywistości konstytuowana jest dzięki kontruktom kulturowo-językowym w postaci metafory. Badając metafory utrwalonych połączeń wyrazów, można nie tylko pogodzić perspektywę opisu z poziomu języka (metafora-słowa) z analizą dyksursu (metafora-tekstu), ale też podporządkować te perspektywy opisowi frazeologii. Frazeologizmy pełnią więc szczególną rolę w kształtowaniu obrazu świata interpretowanego w języku, a nieodłącznym komponentem ludzkiego doświadczania świata jest wartościowanie. W efekcie analiz wskazano sposób widzenia życia wśród Polaków, uznając, że odwzorowanie tego elementu rzeczywistości przez język odbywa się przede wszystkim dzięki konceptualizacyjnej funkcji metafor ontologicznych, włączających w ludzkie doświadczenie zmysłową percepcję rzeczywistości. Dzięki nim człowiek postrzega abstrakcyjne, pozazmysłowe i złożone zjawiska jako rzeczy i substancje, co rokuje możliwością ich kategoryzowania i kwantyfikowania, a przede wszystkim mówienia o nich. To daje podstawę do przypisania rangi omawianej wartości wśród ludzkiego świata, zarówno współcześnie, jak i w przeszłości.