Studia Filologiczne UJK

Streszczenie

Opracowanie jest głosem poświęconym intencjonalności tekstu oraz okolicznościom użyć języka, wpisując się w założenia tekstologii – nauki o tekście rozumianym jako zdarzenie komunikacyjne powstałe w określonym miejscu i czasie. W szczegółach szkic dotyczy sposobów mówienia o przeszłości w szesnastowiecznych kronikach. Ten typ tekstu można traktować jako narzędzie społecznej komunikacji, które pełni funkcję podwójną: utrwala w społecznej i indywidualnej pamięci wybrane wątki chwalebnej tradycji oraz modeluje świadomość i postawy dziełu współczesne skutkujące w przyszłości. Dziejopisom chodziło bowiem nie tylko o poznanie rzeczy minionych, ale o odpowiednie ich przekazanie. Podstawowym mechanizmem, który temu służył, było malowanie obrazu splendoru przeszłości za sprawą różnorodnych mechanizmów językowych służących idealizacji i mitologizacji przeszłości. Działanie to było obliczone na kształtowanie świetnej przyszłości państwa oraz świadomego, odpowiedzialnego społeczeństwa. Historiografia scalała społeczną wyobraźnię, tworzyła zbiorową pamięć, a w rezultacie budowała wspólnotę. Wspólne losy, wspólna historia są podstawą powstania narodu, dlatego intencjonalna komemoracja w postaci kroniki tworzyła podwaliny tożsamości narodowej (w tamtym czasie wyłącznie szlacheckiego).