Studia Filologiczne UJK

Streszczenie

Artykuł jest poświęcony zagadnieniu wartości w języku w odniesieniu do znaczenia – znaczenie jest tu pojmowane jako wartość. W celu pokazania złożoności procesów leksykalnych zachodzących w języku, stanowiących o zmianie lub zachowaniu wartości semantycznej leksemu porównano rezultaty działania metonimizacyjnych modeli leksykalnych języka polskiego z językiem angielskim.
Aby wyjaśnić złożoność procesów leksykalnych zachodzących w języku, porównano rezultaty działania modeli leksykalnych języka polskiego z językiem angielskim. Jednymi z najtrudniejszych w kwestii wartościowania znaczenia są modele metonimizacyjne. Są to przede wszystkim leksykalne modele mowotwórcze, ponieważ służą do aktualizacji określonych elementów inwariantnego znaczenia leksykalnego w procesie produkcji mowy, a w wyniku ich działania powstają jednostki mowne (tzw. warianty leksykalno-semantyczne wyrazu). W takim wypadku można mówić o niezmiennej wartości w języku, gdyż zmienia się tylko wartość mowna (nie pojawia się nowa jednostka leksykalna). Modele metonimizacji mogą jednak doprowadzić również do stworzenia nowej jednostki leksykalnej w sytuacji usamodzielnienia się pojedynczego aktualnego znaczenia w działalności werbalnej użytkowników danego języka. Możliwe jest zarówno istnienie odrębnych metonimizacyjnych modeli tworzących znak językowy (najczęściej pojedynczych), jak i transformacja w taki znak jednostek mownych powstałych w wyniku regularnych modeli metonimizacji. Pojawienie się nowego inwariantnego znaczenia oznacza stworzenie nowego wyrazu. Wówczas pojawia się w języku nowa wartość.
Ta pobieżna i selektywna analiza porównawcza działania leksykalnych modeli metonimizacji w języku polskim i angielskim pokazuje różnice dotyczące zmian wartości językowej. Wszystkie wymienione modele pełniły w języku polskim funkcję aktualizacji znaczenia mownego bez zmiany wartości językowej analizowanych jednostek leksykalnych. Tymczasem dla języka angielskiego nie wszystkie modele miały jedynie wartość mowną.